İlk Darüşşifa Ne Zaman Kuruldu? Bir Eleştiri
Tarih boyunca sağlık hizmetlerinin evrimi, medeniyetlerin gelişmişlik seviyesinin bir göstergesi olmuştur. İlk Darüşşifa’nın ne zaman kurulduğu konusu da, bu açıdan bakıldığında oldukça ilginç bir soru. Ancak bu soruya bakarken, hem olumlu hem de olumsuz açıları düşünmek, biraz daha derine inmek gerekiyor. Elbette, sağlık alanındaki bu ilk adım, oldukça önemli; fakat biraz daha cesur bir şekilde tartışmak gerekirse, bu kurulumun övgüyle değil de eleştiriyle anılması gereken noktalar da yok değil. Hadi gelin, Darüşşifa meselesine biraz daha analitik bir bakış açısıyla yaklaşalım.
İlk Darüşşifa Ne Zaman Kuruldu? Bir Başlangıç ve İlerleme
İlk Darüşşifa, 9. yüzyılda, dönemin bilim ve tıp alanındaki en ileri düzeydeki toplumlarından birisi olan Abbasiler tarafından kuruldu. El-Cezeri’nin devrine kadar giden bir yolculuk düşünün. Sadece doktorlar ve bilim insanları değil, aynı zamanda mühendisler, matematikçiler ve filozoflar da bu yapıya katkı sağlamış. Yani, Darüşşifa kurumu sadece bir hastane değil, aynı zamanda bir bilim merkeziydi. İşte bu, tarihsel olarak bakıldığında oldukça değerli bir gelişmeydi.
Ancak, bugün bu kurumu savunurken, hep bir noktada takılıyoruz. 9. yüzyılda tıbbın geldiği nokta çok önemliydi, ama şu soruyu sormadan edemiyorum: O zamanlar böyle bir yapıya ihtiyaç duyan halk, şu anda sağlıklı bir yaşam sürdürebiliyor mu? Yani, tarihsel olarak ilk Darüşşifa’nın varlığı güzel, ama insanlık neden bu kadar yavaş bir şekilde sağlık sistemini evrimleştirdi? Teknolojik gelişmelerin önünde durabilen tek şeyin insanlık olduğunu düşünmek, biraz tuhaf.
İlk Darüşşifa’nın Güçlü Yönleri: Bilim ve İlerleme
İlk Darüşşifa, temel sağlık hizmetlerinin yanında, bir nevi bilimsel düşüncenin de merkezlerinden birisi oldu. Elbette, hastalar tedavi edilmekle kalmıyor, aynı zamanda hastalıkların sebepleri araştırılıyor ve çeşitli tedavi yöntemleri geliştirilip test ediliyordu. Yani, bu kurum, sağlığı bir endüstri haline getirmeye değil, bilimsel bir anlayışla, insan sağlığını iyileştirmeye yönelikti.
Şu noktada, Darüşşifa’nın tarihsel bir başarı olarak kabul edilmesinin sebeplerinden biri de, tıbbın sadece fiziksel değil, ruhsal bir yönü olduğunu fark etmiş olmalarıydı. Bu, o dönemde oldukça ileri bir düşünceydi. Bugün bile, modern tıbbın hâlâ ruhsal sağlığı yeterince önemsemediği bir gerçektir.
Bütün bunları düşündüğümde, Darüşşifa’yı sadece fiziksel tedaviyle sınırlı görmüyorum. O zamanın şartlarına göre, bir bakıma sağlık hizmetlerine çok daha entegre bir yaklaşım getirmişlerdi. Öte yandan, o dönemdeki tıbbî gelişmelerin bugünkü modern tıpla kıyaslanması, hâlâ tek başına tarihsel bir miras bıraktıklarını gösteriyor. Ama tabii, bu evrimsel gelişmelerin, bugün aynı düzeyde devam ediyor olması bence hala soru işaretleri taşıyor.
İlk Darüşşifa’nın Zayıf Yönleri: Geçmişin Efsanesi mi?
Her şey bir yana, Darüşşifa’nın kurulmasından bugüne, bir sağlık sistemi olarak geriye doğru baktığınızda, sanki çok daha fazlasını bekliyor gibiyiz. Evet, tıbbın temel ilkelerinin o zamanlar atılmış olması önemli, ancak bu ilkelere ne kadar sadık kalındı? Daha önemlisi, günümüzde bu temel ilkeler gerçekten halkın sağlığı için ne kadar işliyor? Bugün hastaneler, hastaların birer numara haline geldiği devasa yapılar haline gelmişken, Darüşşifa’nın insan sağlığını merkeze alan yapısının nereye kaybolduğunu sormadan edemiyorum.
Bir noktada, tıp geçmişinin bu kadar ön plana çıkarılması, günümüzdeki sağlık politikalarının sorgulanmasına engel olmamalı. Yani, Darüşşifa’nın ilk kurulduğu dönemde ne kadar harika bir şeyse de, günümüzdeki sağlık sistemi ne kadar geri? O dönemin sağlık anlayışının şu anda uygulanmıyor olması, bir şekilde işin içine politikaların da karıştığını gösteriyor.
İlk Darüşşifa’nın Günümüzdeki Yeri
Darüşşifa’nın kurulduğu dönemde insanlar çok farklı şartlar altında yaşıyorlardı ve sağlık hizmetlerine erişim çok sınırlıydı. Ama bugün, sağlık hizmetlerine erişim konusunda geldiğimiz noktada, hala büyük eşitsizlikler ve eksiklikler var.
Bugün her ne kadar Darüşşifa gibi yapılar tarihsel olarak bir başarı gibi gözükse de, günümüzün en temel sağlık sorunlarına çözüm bulmak yerine, daha çok ekonomik bir meta haline gelmiş sağlık hizmetlerinin nasıl bir insanlık trajedisi yarattığı üzerine düşünmemiz gerekiyor. Darüşşifa, tarihsel bir başarı olarak görülmeli, ancak bu başarıya da övgüler dizmek yerine, günümüzdeki sağlık sistemine eleştiriler getirmek gerekmiyor mu?
Sonuç: Tarih Mi, Bugün Mü?
Sonuç olarak, ilk Darüşşifa’nın kurulduğu dönemdeki tıbbî başarılar tartışmasız önemli ve övgüyü hak ediyor. Ancak, bu tarihsel başarıyı öne çıkararak, günümüz sağlık sistemindeki eksiklikleri göz ardı etmek, bence ciddi bir hata. Yani, Darüşşifa’nın ne zaman kurulduğuna dair “güzel” hikayeler anlatmak yerine, sağlık sistemini nasıl daha iyi hale getirebileceğimizi konuşmamız gerek. Bir kılavuz, bir yol gösterici olarak o zamanlar yerini bulmuş olabilir, ama bugün hastanelerimiz hala daha çok paraya ve hızla tedaviye odaklanmışsa, ne kadar ilerlediğimizi sorgulamak şart.
Sonuçta, tartışmayı başlatmak gerek: Darüşşifa, gerçekten günümüz sağlığı için bir örnek mi, yoksa geçmişin idealize edilmiş bir parçası mı?